Hikmet ehli zatlar buyuruyor ki:
Hakiki bayram, dört beş yerde imtihanı verdikten sonra ahirette olacaktır. Bir tanesi ölüm hâlidir. Peygamber efendimiz yemin ederek buyuruyor ki:
(Bir mümin ömrü boyunca Cennetlik amel işler ve artık Cennete girmesine bir zra, yani 40–50 santim kalmıştır. Orda bir yanlış iş yapar, Cehenneme gider. Bir kâfir, 80 yıl küfür eder, 80 yıl isyan eder, artık onun Cehenneme girmesine bir zra kalmıştır. O da tevbe edip kelime-i şehadet getirir, hiç günahsız Cennete gider.)

O halde, Aşere-i mübeşşere hariç hiç kimse, son nefesten emin olamaz. Daima uyanık olmalı, dikkatli olmalı. İmanı, başın üzerinde kaçacak kuş gibi bilip, kaçmaması için dikkatli olmalı.

İkincisi kabir halidir. O kabirde sualler var, şaşırmak var, Allahü teâlâ muhafaza etsin! Hangi amellerle baş başa kalacağız, ona hazırlanmalı. Mahşer var, güneş bir mızrak boyu alçalacak. Gerçi müjdeler var. Müminler için bu iki rekât namaz kılmak kadar olacak. Gölgelerin altında olacak; ama bu müjdeler imanla gidebilenler içindir.

Sırat köprüsü var. Kolay değil, orada yedi tane sual var. Peygamber efendimiz buyuruyor ki, yedinci sualden peygamberler dahi korkmuştur. Bu yedi sual, iman ve ehl-i sünnet itikadı, oruç, namaz, hac, zekât, gusül abdesti almak. Yedincisi de kul hakkı. Bu kul hakkından hepimiz çok korkacağız. Bir adama sert bakmak dahi kul hakkıdır. Peygamber efendimiz, mübarek başıyla değil bütün vücuduyla dönerdi ki, kulun kalbi kırılmasın diye. Niye bana böyle baktı demesin diye.

İşte bütün bu sualleri aştıktan sonra, hakiki bayram var. Bu kadar tehlikeli, bu kadar korkulu olan hesaptan, kitaptan, azaptan korkuyorsak, bunun bir çaresi var:
(Bu hesabı rahat ve kolay verecek olanlarla beraber olmak.)

Mevlana Halid-i Bağdadi hazretleri divanında buyuruyor ki:
(Allah’ın dergâhında, ehil ve naehil beraberdir.)

Yani Allah’ın dergâhından içeri girmeye layık biri varsa, Allahü teâlâ, (Onlar benim sevdiğim bir kulumla beraberse, hepsini içeriye alın) buyurur. Biz oraya layık olmasak da, hesaptan sonra doğru Cennete...

Dolayısıyla, Rabbimiz iyilerle beraber eylesin. Başka türlü kurtulmamız zordur.