Sual: Əməl imandan parça dırmı, yəni bir fərzi etməyən və ya bir haramı işləyən kafir olar mı?
CAVAB
Xeyr, kafir olmaz. Əməl imandan bir parça olsaydı, hər günah işləyən kafir olardı. Heç müsəlman qalmazdı.

Mutəzilə ilə Vəhhabilər və digər bəzi bidət firqələri, (Əməl imandan parça) demişlərsə də, əməl, imanın parçası deyil. Küfrün ziddi iman, günahın ziddi isə ibadətdir. İmanı tərk edən kafir olar, ibadəti tərk edən günahkar olar. Əməlsiz iman məqbuldur, imansız əməl isə məqbul deyil. Qadınların müəyyən hallarında olduğu kimi, namaz, oruc kimi ibadətləri buraxmaq caiz və lazım olarkən, imanı heç bir zaman buraxmaq caiz olmaz.

Yalnız iman ilə Cənnətə girilsə də, yalnız əməl ilə Cənnətə girilməz. Əməlsiz iman məqbul, imansız əməl isə məqbul deyil. İmanı olmayanların etdiyi ibadətlər, axirətdə heç bir işə yaramaz. İman başqasına hədiyyə edilməz, lakin əməlin savabı, başqalarına hədiyyə edilir. İman vəsiyyət edilməz, lakin öz üçün əməl edilməsi vəsiyyət edilir. Əməli tərk edən kafir olmaz isə də, imanı tərk edən dərhal kafir olar. Üzrü olan kimsədən əməl bağışlanar isə də, iman kimsədən bağışlanmaz.

İmam-ı Gazali həzrətləri buyurur ki:
Pozğun təriqətlər, (Onlar, iman edib saleh əməl törətmişdilər) tərcüməsindəki (Rəd) surəsinin 29.âyet-i kəriməsini dəlil göstərib, (Əməl imanın bir parçasıdır) dedilər. Halbuki bu və bənzəri ayələr, əməlin, imanın içində deyil, başqa olduğunu göstərir. Əgər əks olsaydı, (və amilussalihat) sözü lazımsız təkrar edilmiş olardı. Mutəzilə firqəsinin [və Vəhhabilərin], günah işləyənlərin əbədi Cəhənnəmdə qalacağını söyləməsi səhvdir. Çünki hədis-i şərifdə, (Təsdiq etdiyi şeyi, inkar etməyən, kafir olmaz) buyuruldu. Günah işləyən, təsdiq etdiyi imanın əsaslarını inkar etmiş olmaz. Axirətdə tək imansızlara şəfaət edilməz. Bu da, şəfaət edilən günahkarların kafir olmadığını göstərir. Hədis-i şərifdə, (Böyük günah işləyənlərə şəfaət edəcəyəm) buyuruldu. Ebüddərda həzrətləri, (Ya Rəsulullah, zina və oğurluq edən də, şəfaətə qovuşacaq vardırmı?) Deyə sual etdi. Cavabında, (Bəli zina və oğurluq edənə də şəfaət edəcəyəm) buyurdu. İman ilə ölən hər kəs, gec-tez Cənnətə girər. Hədis-i şəriflərdə buyuruldu ki:
(Şirk üzrə ölməyən hər möminə şəfaət edəcəyəm.) [Bəzzar, Hakim, Beyhəki]

(Zina etmiş, oğurluq etmiş, içki içmiş mömin də Cənnətə girər.) [Buxari]

(Ürəyində zərrə qədər imanı olan Cəhənnəmdə qalmaz.) [Buxari]

Günahkar mömin, cəzasını çəkdikdən sonra, Cənnətə girər. (Zina edəndən, içki içəndən iman çıxar) hədis-i şərifi, günahkarların kamil mömin olmadığını bildirir. (İman, qəlb ilə təsdiq, dil ilə təsdiq və əzalarla əməldir) sözünün mənası budur: İnsanda iman, bədəndəki baş kimidir. Əl qol kimi üzvlər də əməllər kimidir. Əlsiz, qolsuz insan olsa da, başsız insan olmaz. Normal bir insan təsvir edilərkən, bütün üzvləri ilə təsvir edilir. Yəni bəzi üzvləri əskik olsa belə insan yenə insandır. Bunun kimi, kamil mömin təsvir edilərkən, əməl də daxil edilmişdir. Eli ayağı kəsik kimsəyə (yaşayan ölü) deyildiyi kimi, böyük günah işləyənə də, kamil mömin deyil mənasını "mömin deyil" buyurulmuşdur. (Əhya)

Şərab içəri, iman çölə mı?
Sual: İslam əxlaqı kitabında, Həzrət-i Osmanın, "Allahu təalaya and içərəm ki, bir kimsə, şərab içərkən, iman o şəraba deyir ki, ey lənətlənmiş dur, mən çıxım da ondan sonra sən gir" dediyi bildirilir. Bir də bu mənada hədis-i şəriflər də var:
(İnsan, mömin olduğu halda içki içməz.) [Nəsai]
(Şərab içənin imanı, köynəyin kürəkdə çıxdığı kimi çıxar.) [Hakim]
(İçki ilə iman, bir yerdə olmaz, biri, digərini uzaqlaşdırar.) [Beyhəki]
(İçki içənin qəlbindən iman nuru çıxar.) [Taberani]
Sualim, şərab içənin imanı çıxır mı, yəni kafir olur?
CAVAB
Xeyr. Dinimizdə əməl imandan parça deyil, yəni şərab içən və ya başqa günah işləyənə kafir deyilməz. Əməl imandan bir parça olsaydı, hər günah işləyən kafir olar, heç müsəlman qalmazdı. Hətta (əməl imandan parçadır, günah işləyən kafir olar) deyən azanlar da, müsəlman ola bilməzdi. Çünki günahsız yəni günahsız olmaq Peyğəmbərlərə məxsusdur.

İmam-ı Rəbbani həzrətləri buyurur ki:
İmam-əzəm həzrətləri, "Mömin böyük günah işləsə də imanı getməz, kafir olmaz" buyurdu. Günahı çox olan bir mömin, tövbəsiz ölmüş isə, Allahu təala diləsə, günahlarının hamısını bağışlayar, diləsə günahları qədər əzab edər, lakin sonunda yenə Cənnətə qoyar. Axirətdə xilas olmayan ancaq kafirlərdir. Zərrə qədər imanı olan qurtuluşa çatar. (2/67)

İmam-ı Gazali həzrətləri buyurur ki:
Günah işləyənə kafir deyilməz. Hədis-i şərifdə buyuruldu ki:
(Cəbrayıl əleyhissalam, "Allaha şirk qoşmadan ölən hər müsəlman Cənnətə girər" dedi. Zina və oğurluq edən də Cənnətə girər mi dedim. "Bəli" dedi. Eyni sualı üç dəfə soruşdum. Üçüncüsündə isə "Bəli zina və oğurluq edən mömin də [ Bəraətə və ya şəfaətə qovuşduqdan sonra yaxud savabları günahlarından çoxdursa, yaxud günahının cəzasını çəkdikdən sonra] Cənnətə girər "dedi.) [Buxari, Müslim, Bəzzar]

Əməl imanın hissəsi mı?
Sual: Əməlin, imandan bir parça olmadığını bilirik, lakin (İman, dillə təsdiq, ürəklə təsdiq və üzvlərlə əməl etməkdir) tərcüməsindəki hədisi-şərifin mənası nədir? Günah işləyənə kafir deyilə bilər mi?
CAVAB
Xeyir deyilə bilməz. İmam-ı Gazali həzrətləri bu hədisi-şərifi belə açıqlayır:
Bir hədis-i şərifdə, (Təsdiq etdiyi şeyi, inkar etməyən, kafir olmaz) buyuruldu. Bir müsəlman günah işləyəndə, təsdiq etdiyi imanın əsaslarını inkar etmiş olmur. Axirətdə tək imansızlara şəfaət edilməz. Bu da, şəfaət edilən günahkarların kafir olmadığını göstərir. (İman, ürəklə təsdiq, dillə təsdiq və üzvlərlə əməldir) ifadəsinin mənası budur:
İnsanda iman, bədəndəki baş kimidir. Əl, qol kimi üzvlər də, əməllər kimidir. Əlsiz, qolsuz insan olsa da, başsız insan olmaz. Normal bir insan təsvir edilərkən, bütün üzvləriylə təsvir edilir. Yəni bəzi üzvləri əskik olsa belə insan yenə insandır. Bunun kimi, kamil mömin təsvir edilərkən, əməl də daxil edilərək bildirilmişdir. Əlsiz ayaqsız kimsəyə (Yaşayan ölü) deyildiyi kimi, böyük günah işləyənə də, (Kamil mömin deyil) mənasına (Mömin deyil) buyurulmuşdur. (Əhya)