Sual: Hubb-i fillah buğd-ı fillah nə deməkdir?
CAVAB
Sevdiklərini sırf Allah rizası üçün sevmək, düşmənçilik etdiklərinə də sırf Allah rizası üçün düşmənçilik etmək deməkdir. Hədis-i şəriflərdə buyuruldu ki:
(İbadətlərin ən qiymətlisi, Allah üçün sevmək və Allah üçün düşmənlikdir.) [Əbu Davud]

(İnsan, dünyada kimi sevərsə, axirətdə onun yanında olacaq.) [Buxari]

(Cəbrayıl əleyhissəlam kimi ibadət etsəniz də möminləri Allah üçün sevmədikcə və kafirləri Allah üçün pis bilmədikcə, heç bir ibadətiniz, xeyir və gözəl işləriniz qəbul olmaz!) [Ey Oğul Elm.]

Allahu təala, həzrəti Musaya soruşdu:
- Ya Musa, mənim üçün nə işlədin?
- Ya Rəbbi, sənin üçün namaz qıldım, oruc tutdum, zəkat verdim, zikr etdim.
- Ya Musa, etdiyin namazlar, səni Cənnətə qovuşduracaq yoldur, qulluq vəzifəndir. Orucların, səni Cəhənnəmdən qoruyar. Verdiyin zəkatları, qiyamətdə, sənə kölgəlik olar. Zikrlərin də, o günün qaranlığında, sənə işıqdır. Bunların faydası sənədir. Mənim üçün nə etdin?
- Ya Rəbbi, sənin üçün nə etmək lazım idi?
- Sırf mənim üçün dostlarımı sevib, düşmənlərimə düşmənlik etdin mi?

Musa əleyhissalam, Allahu təalanı sevməyin, Onun üçün olan ən qiymətli əməlin, Hubb-i fillah və buğd-ı fillah olduğunu anladı. (Məktubat-ı Masumiyye)

İmam-ı Rəbbani həzrətləri buyurur ki:
Məhəmməd əleyhissalama itaət etmək üçün, Onu tam və qüsursuz sevmək lazımdır. Tam və kamil sevginin əlaməti də, onun düşmənlərini düşmən bilib sevməməkdir. İki zidd şeyin sevgisi bir qəlbdə, eyni zamanda yerləşməz. Yəni iki zidd tərəfdən birini sevmək, digərinə düşmənçiliyi tələb edir. (1/165)

Doğru imanın əlaməti, kafirləri düşmən bilib, onlara məxsus olan və kafirlik əlaməti olan şeyləri etməməkdir. Çünki İslam ilə küfr, bir-birinin əksinədir. Bunlardan birinə qiymət vermək, digərinə təhqir və pisləmək olar. Allahu təalanın, habibi olan Məhəmməd əleyhissalama, İslam düşmənləri ilə döyüşməyi və onlara sərtlik göstərməyi əmr edir. Allahu təala, kafirləri, öz düşməni və Peyğəmbərinin düşməni olduqlarını bildirir. Allahın düşmənlərini sevmək və onlarla qaynaşma, insanı Allaha düşmən olmağa sövq edər. Bir kimsə, özünü müsəlman zənn edər, kəlime-i tövhidi söyləyib, inanıram deyər. Namaz qılar və ibadət edər. Halbuki, bilməz ki, belə, [Allahın dostlarını sevməmək və ya Allahın düşmənlərini "bu yaxşılıqları də var" deyə sevmək] kimi çirkin hərəkətləri, onun imanını təməlindən yox edər. (1/163)

Muhammed Məsum həzrətləri buyurdu ki:
Sevgi, sevgilinin dostlarını sevməyi, düşmənlərinə düşmənlik etməyi tələb edir. Bu sevgi və düşmənçilik, aşiqlərin əlində və iradəsində deyil. Sevirəm deyən bir kimsə, sevgilisinin düşmənlərindən uzaqlaşmadıqca sözünün əri sayılmaz. Buna yalançı deyilir. Sevgi, sevgilinin hər şeyini sevməyi tələb edir. Böyüklər, (Sevdiyin şəxsi incidən kimsəyə sərt davranmazsan isən, it səndən daha yaxşıdır) demişlər. Allahu təalanın düşmənlərini sevmək, insanı Allahdan uzaqlaşdırır. Onun düşmənlərindən uzaklaşmadıkça, sevgiliyə dost olunmaz. Kafirləri sevməmək, Quran-ı Kərimdə açıqca əmr edilmişdir. Quran-ı Kərimə tabe fərzdir. (1/29)

Kafirləri sevməyi haram edən ayələrdən bir neçəsinin tərcüməsi belədir:
(Ey iman gətirənlər, Yəhudiləri də, Xristianları da dost tutmayın! Onlar, [İslama olan düşmənliklərindən] bir-birinin dostudur. Onları dost əldə edən də onlardan [kafir] olar. Allahu təala, [kafirləri dost əldə edib, özünə] zülm edənlərə hidayət etməz.) [Maidə 51]

(Ey iman edənlər, mənim və sizin düşməniniz olanları dost tutmayın, onları sevməyin!) [Mumtəhinə 1]

Allahu təala, Əshabi-kiramı, (Kafirlərə qəzəb edərlər, bir-birlərinə mərhəmətlidirlər) deyə tərifləyir. (Fəth, 29)

Xəlifə Ömərə, (Hire'li bir xristian var. Çox ağıllı, yazısı da çox gözəl, bunu özünə katib et) dedilər. Qəbul etmədi. Aşağıdakı ayəni oxuyub, (Mömin olmayan biri ilə dost olmaram) dedi

Əbu Musel Əşari həzrətləri izah edər: Xəlifə Ömərə dedim ki:
- Xristian Katibim çox işə yarayır.
- Nə üçün, bir müsəlman katib işlətmirsən? (Ey möminlər! Yəhudi və xaçpərəstləri sevməyin) ayəsini eşitmədin mi?
- Dini onun, katibliyi mənim.
- Allahu təalanın alçaq etdiyinə ikram etmə! Onun zəlil etdiyini əziz etmə! Allahın uzaqlaşdırdığına yaxınlaşma!
- Bəsrə şəhərini onunla idarə edə bilirəm.
- Xristian ölsə nə edəcəksən, indi onu yap! Dərhal onu dəyişdir!

Kafirləri sevməmək lazımdır isə də, dinimizin əmri gərəyi, onlara əziyyət etmək, qəlblərini incitmək haramdır. Sevməmək ayrı, onları üzmək ayrı şeydir. Onlarla ticarət edilər, aldatılmaz, pislik edilməz. Hər kəsə olduğu kimi onlara da yaxşı davranmaq lazımdır. Hətta hidayətə qovuşmaları, müsəlman olmaları üçün dua da edilir.

Dinimizdə irq üstünlüyü yoxdur. Bir hədis-i şərifdə, (İnsanlar [insan olaraq] bir darağın dişləri kimi bərabərdir) buyurulmuşdur. (İbni Lal)

Bunun üçün kafir də olsa, bir kimsədən özünü üstün görmək caiz deyil. Çünki kafir, müsəlman olub əbədi səadətə qovuşa bilər, müsəlman da, Allah qorusun küfrə düşüb Cəhənnəmlik ola bilər.

Kişi sevdiyi ilə birlikdə olur
Sual: Axirətdə, adam sevdikləri ilə birlikdə olacağına görə, bir kimsə, həm Cənnətə gedəcək yaxşıları, həm də Cəhənnəmə gedəcək pisləri sevsə, hara gedir?
CAVAB
Yaxşı ilə pisi sevmək, təmiz ilə pisliyi qarışdırmaq deməkdir. Qarışıq pis olar. Bir kimsə, həm Peyğəmbər əfəndimizi, həm də Əbu Cəhlin etiqadını sevsə Cəhənnəmə gedər.

(Allah və Rəsulunu sevirəm) deyən bir şəxsə, Peyğəmbər əfəndimiz buyurdu ki:
(Qiyamətdə sevdiklərinlə birlikdə olarsan.) [Müslim]

Alimlər, (Kişi sevdiyi ilə birlikdə olur) hədis-i şərifini belə açıqlayır:

Bir kimsə, saleh bir mömini sevər, onun kimi etiqada sahib olub, onun kimi əməl işləməyə cəhd edər, Allah dostlarını dost, Allah düşmənlərini da düşmən bilsə, axirətdə sevdiyi kimsə ilə birlikdə Cənnətdə olar.

Bir kimsə də həm müsəlmanları, həm də qeyri-müsəlmanları, müsəlman olmayanların etiqadlarını bəğənərsə, qeyri müsəlmanlarla birlikdə Cəhənnəmə gedər. (Kişi sevdiyi ilə birlikdə olur) demək, sevdiyi kimsənin dərəcəsinə qovuşar demək deyil. Lakin yaxşıları sevdiyi üçün, Cənnətdə onlarla birlikdə olar. Hər kəs imanının parlaqlığına, qüvvəsinə görə fərqli dərəcələrdə olur. (Məktubatı Rəbbani, Hədiqə)

Axirətdə salehlərlə birlikdə ola bilmək üçün, dünyada da onlarla birlikdə olmaq, onları sevmək, onların yolundan getmək lazımdır. Hədis-i şəriflərdə buyuruldu ki:
(Arşın ətrafında nurdan kürsülərdə, nur kimi parlayan şəxslər olur. Peyğəmbərlər və şəhidlər onlara qibtə edər. Bunlar, Allah üçün bir-birini sevən, Allah üçün görüşən, Allah üçün bir-birini ziyarət edənlərdir.) [Nəsai]

(Allahu təala buyurur ki: Mənim üçün bir-birini ziyarət edən sevgimi qazanar. Mənim üçün bir-birini sevən sevgime layiq olar. Mənim üçün verən, sevgimi haqq edər. Mənim üçün bir-birinə kömək edən, məhəbbətimi qazanar.) [Hakim]

(Bir-birini Allah üçün sevən iki adamın Allah qatında ən qiymətlisi, dostunu daha çox sevəndir.) [Hakim]

İsa əleyhissalam, (Allah düşmənlərindən üz çevirərək, Allahu təalanın sevgisini qazanın! Onlardan uzaqlaşaraq Allaha yaxınlaşın! Onlardan uz döndərərək Allahın sevgisini axtarın! Gördüyünüz zaman Allahu təalanı xatırladan, sözü ilə yaxşılığınızı artıran və sizi yaxşılığa təşviq edənlərlə yoldaşlıq edin!) buyurdu.

Allahu təala Musa əleyhissəlama: (Hər hansı bir yoldaşın, səni mənim sevgimə təşviq etməzsə, o sənin düşmənini) buyurdu.

(Allahu təala, "Mənim üçün bir-birini sevən, mənim üçün toplanıb dağılan, mənim üçün bir-birini ziyarət edən, mənim üçün bir-birini yedirib içirən kəsləri sevirəm" buyurdu.) [İ.Malik]

(Qiyamətdə Ərşin kölgəsində olacaq yeddi sinif kimsədən biri də Allah üçün bir-birini sevən, Allah üçün toplanıb Allah üçün dağılan kəslərdir.) [Buxari]

Belə Allah sevgisi olar mı?
Sual: Bəziləri həm Allahı sevirik deyirlər, həm də Allaha inanmayanlarla dostluq qurub, onlarla birlikdə olmaqdan narahat olmurlar. Belə Allah sevgisi olar mu?
CAVAB
Quran-ı Kərim və hədis-i şəriflər, Allahu təalanın kafirlərə düşmən olduğunu, açıqca bildirir. Onun düşmənlərini sevən, Onu sevmiş olar mı? Kafirlər, Allahu təalanın düşməni olmasaydılar, (buğd-ı fillah) vacib olmazdı. İnsanı Allahu təalanın razılığına qovuşduracaqların ən üstünü olmaz və imanın kamalına səbəb olmazdı.

Sevənin, sevgilinin sevdiklərini sevməsi və sevmədiklərini sevməməsi lazımdır. Bu sevgi və düşmənçilik, insanın əlində deyil. Sevginin zərurətidir. Burada, digər işlərdə lazım olan iradəyə ehtiyac yoxdur. Özbaşına hasil olar. Dostun dostları, insana sevimli görünür. Düşmənləri, çox çirkin görünür. Bir kimsə, birini sevirəm desə, onun düşmənlərindən uzaqlaşmadıqca, sözünə inanılmaz. Ona münafiq deyilir. Şeyxul-islam Abdullah-ı Ənsari deyir ki: (Mən Əbul-Həsən Semunu sevmirəm. Çünki ustadım Hıdri'yi incitmişdi. Bir kimsə, müəllimini incidər, sən də ondan inciməzsən, itdən aşağı olarsan.)

Allahu təala, Mumtəhinə surəsinin dördüncü ayəsində tərcümə olaraq, (İbrahimin və Onunla birlikdə olan möminlərin sözlərindən ibrət alın! Onlar, kafirlərə dedilər ki, biz sizdən və bütlərinizdən uzağıq. Dininizi beyənmirik. Allahu təalaya iman gətirməyincə, aramızda düşmənlik var) buyurdu. Bundan sonrakı ayədə tərcümə olaraq, (Bu sözlərində sizin üçün və Allahu təalanın razılığını və axirət gününün nemətlərini istəyənlər üçün, ibrət vardır) buyurdu.

Buradan aydın olur ki, Allahu-təalanın razılığını qazanmaq istəyənlərə, kafirlərdən uzaqlaşmaq lazımdır. Allahu təala tərcümə olaraq buyurur ki, (Kafirləri sevmək, Allahu təalanı sevməməkdir. İki zidd şey, birlikdə sevilməz.) Bir kimsə, sevirəm desə, lakin Onun düşmənlərindən uzaqlaşmazsa, bu sözünə inanılmaz. Al-i İmran surəsinin 28. ayəsində tərcümə olaraq, (Kafirləri sevənləri, Allahu təala, əzabı ilə qorxudur) buyurdu. Bu böyük təhdid, çirkinliyin çox böyük olduğunu göstərir. (Məktubat-ı Masumiyye c.3, m.55)

Sevginin əvəzini etsin!
Bir alim, bazardan keçərkən, uşağın birinin bir qocanın üzünə yumruq vurduğunu görər. Lakin qoca, heç səs çıxarmaz. Alim, heyrət edib səbəbini soruşur. Qoca deyir ki:
- Mən buna, hətta daha çoxuna layiqim.
- Nə üçün?
- Uşaqdan xəbər al!

Alim uşağa soruşur:
- Övladım qocaya nə üçün yumruq atdın!
- Əmi bu qoca, bizi sevdiyini söyləyir. Lakin iki gündür, bizi görməyə gəlmədi. Ya sevirəm iddiasında olmasın! Yaxud sevginin icabını etsin!

Alim, ağlayaraq deyər ki:
(Bir məxluqu sevdiyini söyləyib də, sevgisinin gərəyini etməyən yumruq yesə, ya Xaliqi sevdiyini söyləyib sevginin haqqını verməyənin halı necə olar? Əlbəttə Rəbbindən uzaqlaşmaq ələmini məruz qalar.)

İmanın səhih və mötəbər olması üçün lazımlı şərtlərdən bəziləri:
1 - Havf və reca arasında olmaq: Yəni Allahın əzabından qorxub, rəhmətindən ümid kəsməmək.
2 - Can boğaza gəlmədən və günəş qərbdən doğulmadan əvvəl iman etmək.
3 - Küfr əlaməti istifadə etməmək və küfrü tələb edən söz söyləməmək.
4 - Sevgi və nifrəti tək Allah üçün olmaq. Kafirlərlə dost olmaq küfrdür.
5 - Əhli-sünnə vəl-camaata uyğun etiqada riayət etmək. (R. Nasıhin)

Allaha imanın şərti
Sual: S. Əbədi səadət, (Müsəlmanları sevmək, kafirləri sevməmək, imanın şərtidir) deyilir. İmanın altı şərti arasında, belə bir şərt var mı?
CAVAB
İmanın şərtlərindən ilki, Allaha imandır. İman etmək üçün, yalnız Allah var demək yetməz, Allahı sevmək də şərtdir. Bu sevginin şərti də, Allah üçün sevmək və Allah üçün nifrət etməkdir. İmanın altı şərtindən Allahı sevmək, onun sevdiklərini sevib, düşmənlərini sevməmək də var. Bir ayəti-kərimə tərcüməsi:
(Allaha və qiyamət gününə iman edənlər; ataları, qardaşları və qohumu olsa da, Allahın və Rəsulunun düşmənlərini sevməz.) [Mübarizə 22]

Cənab-ı Haqq, Həzrəti İsaya buyurdu ki: (Yer və göylərdəki bütün məxluqatın ibadətlərini etsəndə, dostlarımı sevib, düşmənlərimə düşmənlik etmədikcə, faydası olmaz.) [K. Səadət]

Bir neçə hədisi-şərif tərcüməsi də belədir:
(İmanın əsası və ən qüvvətli əlaməti, hubb-i fillah, buğd-ı fillah, yəni Allah üçün sevgi, Allah üçün nifrət.) [Əbu Davud, İ. Əhməd, Təbərani]

(Din, Allah üçün sevmək və Allah üçün nifrət etməkdir.) [Əbu Nuaym, Hakim]

(Üç şey imanın ləzzətini artırar:
1 - Allah və Rəsulunu hər şeydən çox sevmək,
2 - Özünü sevməyən müsəlmanı Allah rizası üçün sevmək,
3 - Kafirləri [onlar özünü sevsələr də] sevməməkdir.) [Taberani]

Sual: Bir alimə (Hocandan nə öyrəndin?) deyə soruşurlar. O da, (Hubb-i fillah, buğd-ı fillah, yəni kimlər sevilər, kimlər sevilməz onu öyrəndim) deyir. Bu o qədər əhəmiyyətli bir xüsus mudur?
CAVAB
Çox əhəmiyyətli bir xüsusdur. İmanın da, ibadətlərin də əsası, təməli bu məsələdir. Əlli dörd fərzdən biri də budur. Hubb-i fillah, Allah üçün sevmək, Allah üçün dost olmaq, buğd-ı fillah, Allah üçün nifrət etməyi, incik dayanmaq, sevməmək deməkdir. Bu xüsusdakı hədisi-şəriflərdən bir neçəsinin tərcüməsi:

(Allah üçün sevən, Allah üçün düşmənlik edənin imanı kamildir.) [Əbu Davud, Tirmizi]

(İmanın təməli, müsəlmanları yəni Allahın dostlarını sevmək və kafirləri yəni Allahın düşmənlərini, din düşmənlərini sevməməkdir.) [Əhməd]

İbadəti, təqvası ixlası çox olan müsəlmanı, az olandan daha çox sevmək lazımdır. Sevmək demək, onların yolunda olmaq deməkdir. Üsyanı daha çox olan, küfrü və fahişəliyi yayan kafirləri daha çox sevməmək lazımdır. Allah üçün düşmənlik edilməsi lazım olanların başında, insanın öz nəfsi gəlir.

Sui-zənn demək
Sual: Ənvər, Talat və Camal paşalar kimi, Osmanlı dövlətinin son dövründə yaşayan bəzi kəslərin etdiyi pislikləri müxtəlif nəşrlərdən oxuyuruq. Bunlardan mason olanına, "yaxşı paşaydı, yaxşı əsgər idi" demək uyğun olar mu?
CAVAB
Mason olan birinə yaxşı paşa demək, bunlara qarşı sevgiyə səbəb olar. Kafirləri sevməmək, imandandır.

Əvvəllər Vəhhabilərin əlində olan ölkələrə qibtə edib, Vəhabilərə sevgi bəsləməsinlər deyə, alimlər, tələbələrini ümrəyə gönderməmişlərdir. Hətta həccə gedərkən də, onların işlədiyi əsərlərə rəğbət edilməməsini, dünya işlərində belə olsa etdiklərini bəyənməmələrini də söyləmişlər.

İttihatçı masonlara, yaxşı paşa demək təhlükəlidir.

Allah üçün sevmək
Sual: Bir yoldaşı, Allah üçün sevməyin əhəmiyyəti nədir?
CAVAB
Sevdiyini Allah üçün sevmək, imanın təməlidir. Hədis-i şəriflərdə buyurulur ki:
(Allahu təala Qiyamətdə buyurur ki: Mənim əzəmətim üçün bir-birini sevənləri, heç bir himayənin olmadığı bu gün, rəhmətim altında himayə edirəm.) [Müslim]

(Allah üçün dost olan kimsəni, Allahu təala, Cənnətdə heç bir əməlin çata bilməyəcəyi yüksək dərəcəyə yüksəldir.) [İ. Əbi-d-dünya]

(Qiyamətdə ərşin ətrafında, üzləri ayın on dördü kimi parlayan insanlar üçün kürsülər qurular. Hər kəs fəryad və fəğan edərkən onlar sakitdir. Hər kəs qorxu və dəhşət içində olarkən onlar kədərlənməz. Bunlar, Allah üçün bir-birini sevenlərdir.) [Hakim]

(Cənnətin gözəl köşkləri, Allah rizası üçün bir-birini sevənlər üçündür.) [Əbu-ş-şeyx]

Allahu təala, (Ya Davud, məni sevməkdə sənə itaət etməyənə, yoldaşlıq etmə! Çünki onlar sənin düşmənindir, ürəyini qaraldar və səni məndən uzaqlaşdırmağa çalışar) buyurdu. (İ. Qəzali)

Hədis-i qüdsidə Allahu təala buyurur ki:
(Mənim üçün bir-birini sevənlər, qiyamətdə nurdan elə minbər üzərində olarki, sıddıklar, şəhidlər və Peyğəmbərlər onların məqamına qibtə edərlər.) [Taberani]

Özü üçün istəmək
Sual: Buxaridəki, hədisdə, (Özü üçün sevdiyini, din qardaşı üçün də sevməyən gerçək mömin ola bilməz) deyilir. Yalnış birini və ya bir kafiri düşünək, qumarı sevir, içkini sevir, çalğını sevir, haramları sevir. İndi bu adam, öz sevdiyi şeyləri, qardaşı üçün sevməzsə, gerçək mömin olmur mu?
CAVAB
İmam-ı Rəbbani həzrətləri, (Şərtsiz bildirilən hökmlərin, şərtləri olduğu bilinməlidir) buyurur. Yuxarıda bildirilən hədisi-şərifin bəzi şərtləri vardır. Hədis-i şərifdə mömin adamdan bəhs edilir.

Mömin özü üçün yaxşı şeyləri istər. Şəhid olmaq istər, Cənnətə getmək istər. Sağlam yaşamağı istər. Halal, təmiz və yaxşı mal istər. Özü üçün istədiyi bu şeyləri mömin qardaşı üçün də istər. Istəməzsə, həqiqi iman sahibi ola bilməz. Özü üçün istəmədiyini mömin qardaşı üçün də istəməz. Başqa bir hədis-i şərifdə də, hubb-i fillah və buğd-ı fillah bir mənasının da, özü üçün sevdiyini, başqaları üçün də sevmək, özü üçün sevmədiyini başqaları üçün də sevməmək demək olduğu bildirilmişdir. Demək ki gerçək mömin, istədiyini Allah üçün istəyəcək, istəmədiyini də Allah üçün istəməyəcək. Özü üçün istədiyi nemətləri din qardaşı üçün də istəyəcək, öz üçün istəmədiyi fəlakətləri din qardaşı üçün də istəməyəcək.

Sevmək və iman
Sual: (Bir-birinizi sevmədikcə iman etmiş ola bilməzsiniz) hədisindən məqsəd nədir? Bir müsəlmanı sevməmək imansızlıqdırmı?
CAVAB
Müsəlmanı, müsəlman olduğu üçün sevmək məcburiyyətindəyik. Buna hubb-i fillah yəni Allah üçün sevmək deyilir. Bir Müsəlman bizə zülm üçün, alacağımızı vermədiyi üçün və ya başqa səhv işlərindən ötəri sevməsək imanımıza zərəri olmaz, çünki imanını deyil, səhv hərəkətlərini sevmirik. Din qardaşlarımızı sevmək və onlarla birlikdə olmaq isə, iman əlamətidir.

Sevgidə ölçü
Sual: Bir kimsənin, Allahı, Rəsulunu, İslam alimlərini və müəllimini sevdiyi necə aydın olar?
CAVAB
Allahu təalanın əmrlərinə itaət edən, qadağalarından qaçan kimsə, Allahı sevir deməkdir. Onun əmr və qadağalarına riayət etməyən də sevmir deməkdir. Məsələn namaz qılmayan və digər ibadətləri etməyənin, içki içən və digər haramlardan qaçmayan kimsənin, (Allahu təalanı sevirəm) deməsi yalan olar.

Digərlərini sevmək də belədir. Məsələn sünnələrə riayət etməyən, Rəsulullahın bildirdiklərini etməyən kimsə, onu sevdiyini necə iddia edə bilər ki?

Hənəfi məzhəbinin bildirdiyi hökmləri bəyənməyən və o hökmlərə riayət etməyən kimsənin, İmam-əzəm həzrətlərini və digər Hənəfi imamlarını sevdiyini söyləməsinin nə əhəmiyyəti olar? Bir məzhəb mənsubu olduğu halda, digər məzhəbləri haqq bilməyən, ehtiyac halında onları təqlid etməyən, onların hökmlərini səhv bilən, o alimləri sevdiyini necə söyləyə bilər ki?

Müəlliminin bildirdiklərini etməyə və onun tələbələrini sevməyən, (Mən müəllimmi sevirəm) deməsi sözdən kənara gedə bilməz.

Xülasə sevgi üçün bu beş şərt lazımdır:
1 - İtaət varsa, sevgi var; itaət yoxsa sevgi də yoxdur.
2 - Ondan çox bəhs edər, çox bəhs edilməsini də istər. Xatirində həmişə o var, həmişə onu düşünər. Onu, dil ilə, bədən ilə tərifləyər. Malını o yolda xərcləyər.
3 - Hər zaman ona dua edər. Onun çətinliyiylə kədərlənər, onun sevinciylə sevinər.
4 - Onu sevənləri sevər, onun sevmədiklərini sevməz.
5 - Onun hər şeyi sevimli və gözəl görünər. Hətta sevgilinin kəndinin itləri, digər kəndin itlərindən daha sevimli olmadıqca o sevgidə səmimiyyət yoxdur.

Yoldaşın dini
Sual: (Adamın dini yoldaşının dini kimi olar. Elə isə, kiminlə dostluq etdiyinizə diqqət yetirin!) Hədisi mənə tərs gəldi. Biz bir ateistlə və ya bir Yəhudi ilə yoldaşlıq ediriksə, biz də onun kimi mi olarıq? Yaxud o bizim kimi mi olur? O öz dinində, biz öz dinimizdə qala bilmərik mi?
CAVAB
Yoldaş, dini və məqsədi eyni olan və Allah rizası üçün sevilən kimsə deməkdir. Yediyi içdiyi ondan ayrı getməz. Onun üçün malını, hətta canını fəda edər. Yoxsa iş və ya iş yoldaşı yaxud iş ortağı demək deyil. Yaxşı pisi, mömin də kafiri sevə bilməz. Yaxşı ilə pis, odla su və ya odla barıt yoldaş ola bilməz. Biri digərinə zərər verər. Atəş barıtı yandırar, su da atəşi söndürər. Hristiyan'la müsəlman da yoldaş olsa, biri dinindən ola bilər. Ya müsəlman dindən çıxar və ya Xristian Müsəlman olar.

Müsəlman biri, bir dinsizi və ya qeyri müsəlmanı qəti sevə bilməz. Sevə bilərsə ya imanı çox zəifdir və ya o da dinsizdir. Hər kəs, sevdiyi kəslərlə yoldaş olar. Bir müsəlman, bir dinsiz in dinsizliğini sevsə, müsəlmanlıqdan çıxar. Dinimizdə hubb-i fillah və buğd-ı fillah vardır. Yəni sevmək də, sevməmək də Allah üçün olmalı. Müsəlman, Allah düşmənlərinə düşmən, Allah dostlarına dost olar. Bir dinsiz, iş yoldaşımız ola bilər, yol yoldaşımız ola bilər, amma can dostumuz ola bilməz.

Sevgi və iman
Sual: Bir cümə xütbəsində, Peyğəmbər əfəndimizin, (İman etmədikcə Cənnətə girə bilməzsiniz, bir-birinizi sevmədikcə də iman etmiş ola bilməzsiniz) buyurduğu bildirilir. Sevməklə iman arasında nə əlaqə var? Mən müsəlman olan bir çox yoldaşımı sevmirəm, sevmədiyim üçün imansız mı oluram?
CAVAB
Əgər müsəlman yoldaşı, müsəlman olduğu üçün deyil də, səhv hərəkətlərindən ötəri sevmirsə küfr olmaz. Müsəlmanı, müsəlman olduğu üçün sevmək şərtdir. Buna hubb-i fillah yəni Allah üçün sevmək deyilir. Kafirləri sevməməyə də buğd-ı fillah deyilir. Bir kimsə, Həzrət-i Ömərlə Həzrəti Əlini sevməsə, Əbu Cəhil'lə, Fironu sevsə kafir olar. Çünki Allahın sevdiklərini sevmək, Allahın düşmənlərini sevməmək lazımdır.

Əshabi-kiramın hər hansı birini sevməyən də kafir olar. Çünki Allah onları sevdiyini Quran-ı Kərimdə açıqca bəyan edir, hamısının cənnətlik olduğunu bildirir. Sıravi bir müsəlmanı belə sevməmək küfr olar. Çünki Allahu təala, müsəlmanı sevir. Amma bir müsəlmanı, bizə zülm üçün, alacağımızı vermədiyi üçün və ya başqa səhv işlərindən ötəri sevməsək, imanımıza zərəri olmaz, çünki imanını, müsəlmanlığını deyil, səhvlərini sevmirik. Din qardaşlarımızı sevmək və onlarla birlikdə olmaq isə, iman əlamətidir.