Sual: Mukimken namazı vaktinde kılamayacak olan bir kimse, ne yapması ve nasıl hareket etmesi gerekir?
CEVAP: Hanefî mezhebinde, yalnız Arafat meydanında ve Müzdelifede hacıların iki namazı cem etmeleri lâzımdır. Hanbelî mezhebinde ise, seferde, hastalıkta, kadının emzikli veya müstehâza olmasında, abdesti bozan özürlerde, abdest ve teyemmüm için meşakkat çekenlerde, âmâ ve yer altında çalışanlar gibi, namaz vaktini anlamakta âciz olanın, canından, malından ve namusundan korkanın, maişetine zarar gelecek olanın, iki namazı cem etmeleri câizdir. Namazı kılmak için işlerinden ayrılmaları mümkün olmayanların, bu namazlarını kazaya bırakmaları, Hanefi mezhebinde câiz değildir. Bunların, yalnız böyle günlerde, Hanbelî mezhebini taklit ederek, kılmaları câiz olur. Cem ederken, öğleyi ikindiden ve akşamı yatsıdan önce kılmak, birinci namaza dururken, cem etmeyi niyet etmek, ikisini ard arda kılmak ve abdestin, guslün ve namazın Hanbeli mezhebindeki farzlarına ve müfsidlerine uymak lâzımdır.

Hanbelide, soğuk, kış, yağmur, çamur, fırtınada, yatsıyı akşam ile, evinde de cem câizdir. Cem ederken, sünnetler kılınmaz. Vazife ve iş zamanında, öğleyi, ikindiyi, akşamı vaktinde kılması mümkün olmayanlar, Hanbelî mezhebini taklit ederek, ikindiyi öğle ile, akşamı yatsı ile cem etmeli, vazifeyi terk etmemelidir. Vazifeden ayrılırsa, yerine gelenin yapacağı zulümlere, küfürlere sebep olur. Hanbelide abdestin farzı altıdır: Ağzın ve burnun içleri ile birlikte yüzü yıkamak, niyet, kolları yıkamak, başın her tarafını, kulakları ve üstündeki deriyi mesh etmek, [Sarkan saç mesh edilmez. Malikide sarkanlar da mesh edilir]. Ayakları, yanlarındaki kemiklerle yıkamak, tertip, sıra, muvalat, acele, peş peşe yıkamak farzdır. Herhangi bir kadının derisine şehvet ile ve kendi zekerine temas edince, abdest bozulur. Kendine kadın dokununca, lezzet duysa da bozulmaz. Deriden çıkan her şey, çok ise bozar. Deve eti yemek bozar. Özür sâhibi olmak, Hanefi gibidir. Gusülde, ağzı, burnu ve saçları yıkamak ve erkeklerin örgülü saçı açmaları farzdır. Kadınların saç örgülerini çözmeleri, cenabet için sünnet, hayız için farzdır. Namazda teşehhüd miktarı oturmak ve iki tarafa selâm vermek de farzdır.

Sual: Mukim iken, ihtiyaç halinde Hanbeli mezhebini taklit edip iki namazı cem ederken, Hanbeli'nin uymamız gereken şartları nelerdir?
CEVAP
Hanbeli’yi taklit eden, Hanefi mezhebinden çıkmadığı için kendi mezhebindeki bütün şartlara ve müfsitlere uyar. Ayrıca Hanbeli'deki şartlara da uyması gerekir. Uyması gerekip de Hanefi’den farklı olanlardan bazıları şunlardır:
1- Gusülde ağzın ve burnun içini yıkamak ve niyet etmek farzdır. [Ağzında dolgu dişi olan da ihtiyaç ve zaruret halinde Hanbeli’yi taklit edebilir.]

2- Abdestte, Besmele çekmek, ağzın ve burnun içini yıkamak, niyet, tertip, müvalat ve başın tamamını meshetmek farzdır. [Kulaklar başa dahildir] Elleri veya yüzü yıkarken niyet edilir.

3- Herhangi bir kadının derisine şehvetle dokunmak bozar. Kendine kadın dokununca, lezzet duysa da bozulmaz. Kadın şehvetle erkeğe dokunursa kadının abdesti bozulur.

4- Kendisinin veya başkalarının, çocuk olsun büyük olsun seveteynine [iki edep yerine] elinin içi veya dışı ile dokunsa abdesti bozulur. Bir kadın, kendi fercine dokunursa abdesti bozulmaz.

5- Deriden çıkan kan irin gibi şeyler, çok ise bozar. Mesela az bir kan bozmaz.

6- Kadınların örgülü saçlarını açmaları, cünüplük için sünnet, hayz için farzdır.

7- Bedende, elbisede ve namaz kılacak yerde az da olsa necaset bulunmamalıdır.

8- Necasetin her çeşidi kabadır, hafif necaset yoktur.

9- Deve eti yemek ve ölü yıkamak abdesti bozar.

10- Namazda Fatiha okumak, tadil-i erkan ve iki tarafa selam vermek farzdır.

11- El üzerine secde sahih değildir.

12- Fatiha’yı rükuda tamamlamak namazı bozar.

13- Mezi ve vedi guslü gerektirir.

14- Teyemmümde Besmele çekmek ve tertip farzdır.

15- Namaz vaktinden önce teyemmüm caiz değildir.

16- Kadının hayz müddeti en fazla 15, en azı 1 gündür. İki hayz arası temizlik en az 13 gündür. Nifas müddeti Hanefi’deki gibi 40 gündür.

17- Seferilik, Maliki mezhebindeki gibidir.

18- Teyemmüm, yalnız toprak ile yapılır.

19- Şâfiî'de olduğu gibi mestin hiç yırtığı olmamalı. Mestin altını da mesh etmek gerekmez. Sadece üstünün tamamı mesh edilmeli. Yani bütün mestin yarıdan çoğu mesh edilmiş olmalı. Mestin diğer hususları Hanefî gibidir.