Sual: Evliya menkıbelerine çok yer vermek doğru mudur?
CEVAP
Menkıbeler, masal değildir. Vesikaya dayalı, tarihî olaylardır. Ne kadar çok yer verilse o kadar iyidir, çünkü evliya zatlar, her işinde İslamiyet’e uyarak, Allahü teâlânın rızasını kazanmış kimselerdir. Onların yaşayışı, bizim için en güzel örnektir. Yani onların menkıbelerini, İslamiyet’i nasıl yaşamak gerektiğini anlatmak için nakletmek gerekir. Eshab-ı kiramın ve evliya zatların hayatlarını okumanın iyi huylu olmaya sebep olduğu Berîka’da bildirilmektedir. Hakikat Kitabevi yayınlarında yeterli menkıbe vardır. Şevahid ve Menâkıb kitaplarında Peygamber efendimizin, Eshab-ı kiramın ve evliya zatların menkıbeleri mevcuttur. Diğer kitaplarımızda da vardır.

Lüzumundan fazla fıkıh bilgisi öğrenirken, evliya zatların sözlerini ve hayatlarını öğrenmek müstehab olur. Bunları okumak, kalbde ihlâsı arttırır. (Hadîka)

Beden yorulunca salih zatların hayat menkıbelerini okumakla bedeni neşelendirmeli. Nefsi tezkiye, evliya bir zatın sohbetiyle ve kitaplarını, menkıbelerini okumakla olur. (İslam Ahlakı)

Sıbgatullah Arvâsî hazretleri buyuruyor ki: Evliya menkıbelerini okumak, dinlemek Allah sevgisini artırır. Eshab-ı kiramın menkıbeleri, imanı kuvvetlendirir, günahları yok eder. (Evliyalar Ans.)

Evliya zatların menkıbeleri okununca onlar hatırlanır ve günahlara kefaret olur. Onların hatırlanması Allahü teâlânın hatırlanmasına sebep olur. Dört hadis-i meali şöyledir:
(Salihleri [evliya zatları] anmak günahlara kefarettir.) [Deylemî]

(Evliya görülünce, Allah hatırlanır.) [İbni Mace]

(Öyle zatlar vardır ki, Allah’ı hatırlamanın anahtarıdır. Onlar görülünce Allah hatırlanır.) [Taberani]

(Allahü teâlâ buyurdu ki: “Ben anılınca evliyam hatırlanır. Onlar anılınca da, ben hatırlanırım.”) [İ. Begavî- Mesabih]

İmam-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki: Zikir, hatırlamak demektir. Allahü teâlâyı hatırlamak, Onun ismini söylemekle veya çok sevdiği evliya bir zatı görmekle olur. Evliyayı severek, inanarak görünce, muhakkak hatırlanacağı müjdelendi. Görmek, gözle olduğu gibi, evliya zatın şeklini, sûretini, kalbine, hayâline getirmekle de, görmüş gibi olup, Allahü teâlâyı hatırlamaya sebep olur. (2/46)

Seyyid Abdülhakîm Arvâsî hazretleri buyuruyor ki: Hasta yanında, evliya, âlim ve salih zatların menkıbeleri ve sözleri konuşulmalı, bunlara sevgisi arttırılmalı. Evliya-yı kiramdan bahsetmek, rahmete sebep olur. (Sefer-i ahiret risalesi)

Bir başka husus da, dinin, imanın esası, Allahü teâlânın dostlarını sevmek ve sevmediklerini sevmemektir. Yani hakiki imana kavuşmak için, bu büyük zatları sevmek şarttır. İnsan, tanımadığı kimseleri sevemez. Evliya menkıbelerini okuyup, Allah dostlarını hatırlamak ve sevmek gerekir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(İmanın temeli, Allah’ın dostlarını sevmek ve kâfirleri yani Allah’ın düşmanlarını, din düşmanlarını sevmemektir.) [İ.Ahmed]

Fıkıh âlimi Muhammed bin Hüseyin Beclî de, Resulullahı rüyada gördü. En iyi amel nedir diye sordu. (Evliyanın yanında bulunmaktır) buyurdu. Yaşayan Evliya bulamazsak deyince, (Diriyken de, ölüyken de onu sevmek, en kıymetli ameldir) buyurdu. (Sefinet-ül Irakıyye)

Evliya zatların, kendilerine mahsus bazı hâlleri vardır. Bulundukları zamanın ihtiyaçlarına göre, o insanların durumlarına göre söyledikleri sözler de oluyor. Bu bakımdan onların menkıbelerinden hüküm çıkarmak yanlış olur.