Sual: Bəziləri, bütün ömürlərini Allahın varlığını isbat etməklə keçirməkdə, (Əsl məqsəd iman olduğuna görə, Allahın varlığını isbat ilə məşğul olmaq, ibadətlə, fiqh elmi ilə məşğul olmaqdan daha yaxşıdır) deyərək, hər zaman, bitkilərin, insan və heyvanların anatomiyasını araşdırmaq surətiylə imanı qüvvətləndirmək lazım olduğunu söyləyirlər. Allaha inanan insan üçün davamlı bunlarla məşğul olmaq uyğundurmu?
CAVAB
Əsla uyğun deyil. Allaha inanan kimsənin, Allahın sifətlərini də bilməsi lazımdır. Bilməzsə və ya səhv bilsə, Allaha iman gətirmiş sayılmaz. Allahu təalaya sifətləri ilə inanan kimsənin, özünə lazım olan ibadət məlumatlarını öyrənməsi fərzdir. Fiqhi qoyub, Allahın varlığını isbat ilə məşğul olması çox səhvdir.

Fiqh elmi isə, nəqli əsas alan doğru bir elmihal kitabından öyrənilər. Bir Müsəlmanın, imanını əhli-sünnə etiqadına görə düzəltdikdən sonra, imanın gərəyi olan əməllərini elmihala uyğun yerinə yetirməsi lazımdır. Ayrıca imanını təhlükəyə salacaq iş və sözlərdən də uzaq dayanmalıdır. Çünki iman nə qədər qiymətli isə, zidd olan küfr də o qədər pisdir.

İman məlumatlarını izah edən kəlam elmini ağıl və nəql ilə isbat edəcək və sapıklara, dinsizlərə izah edəcək qədər oxumaq fərz-ı ayn olub, bundan çoxunu öyrənmək ancaq din alimlərinə lazımdır. Başqalarına caiz deyil. Başqaları bu elmlə məşğul olsa, batil yollara düşər, zındıq olar.

İslam alimləri buyurur ki:
Əhli-sünnə etiqadını yaxşı öyrənmədən əvvəl, elmi kəlam ilə məşğul olmanın zərəri bilinsəydi, kəlam elmi ilə məşğul olmaqdan, aslandan qaçar kimi kaçarlardı. (İmam-ı Şafi)

Kəlam elmi ilə məşğul olan həmişə şübhə içindədir. (İmam-ı Əhməd)

Rəsulullah, Fiqhi təşviq etdi. Kəlamı men etdi. (Hədiqə)

Fiqhi öyrənmək hər müsəlmana fərz-ı ayndır. (İbni Abidin)

Təsəvvüf sayəsində iman sağlamlaşar, şübhə gətirən təsirlərlə sarsılmaz. Ağıl ilə, dəlil və isbat ilə təsdiqlənən iman belə möhkəm olmaz. (İmam-ı Rəbbani)

İman məlumatlarını, ehtiyacdan çox öyrənmək caiz deyil, bidətlərin yayılmasına səbəb olar. (Hindiyyə)

Bir kimsə, Allaha, axirət gününə inansa, Peyğəmbərlərdən yalnız birinə inanmasa kafir olar. Çünki Allahu təala, özünə inanmaqdan başqa, bütün peyğəmbərlərə inanmaq lazım olduğunu bildirmişdir. Quran-ı Kərimdə tərcümə olaraq buyurulur ki:
(Onlar, sənə və səndən əvvəl göndərilən kitablara və peyğəmbərlərə və axirət gününə iman edərlər.) [Bəqərə 4]

Amentüdəki 6 əsasdan birini inkar edən kafir olar. Yalnız Allah var demək kafi deyil. Müsəlman olmayanların da Allah var deyənlər çoxdur. Mömin olmaları üçün bütün Peyğəmbərlərə inanmaları lazımdır. Yəhudilər və Xristianlar, Məhəmməd əleyhissalama iman gətirmədikləri üçün kafir oldular. Bir müsəlman da, Amentüdə bildirilən 6 əsasdan birini, məsələn qədəri inkar etsə, kafir olar, bütün yaxşı əməlləri yox olar. İman əsasları, Allahu təalanın qəti əmridir, olmazsa olmazlardandır. Səmimi olanlar, yəni ağıl, elm, insaf sahibləri üçün, Allahu təalanın əmrini, yəni iman əsaslarını qəbul etməkdən daha məqbul, bir şey yoxdur. Əksi, şeytanın, cahilliyin, inadın insanı küfrə apardığı batil bir yoldur.

Yalnız Allah var demək
Sual: Yalnız Allahın varlığını isbat etməyə çalışan insanlar və kitablar var. Kimiləri bu kitablardan başqa kitab oxumur. Yalnız Allah var demək və Allahın varlığını bilmək Müsəlman olmaq üçün kafi ola bilərmi?
CAVAB
Bir çox qeyri-müsəlman , kainata baxaraq bunun bir yaradıcısı olduğunu rahatca anlaya bilir, Allah vardır deyə bilir. Belə deməklə Müsəlman ola bilməz. Müsəlman olmaq üçün Amentüdə bildirilən altı əsasa inanmaq şərtdir. Birini belə qəbul etməyən Müsəlman ola bilməz. Həmişə Allahın varlığını isbat edən kitablar oxumaq, hikməti bilinməyən bəzi şeylərlə qarşılaşanda, bir şübhə hasil olmasına səbəb olar. Bu da insanı küfrə aparar. Bu işlərlə məşğul olan yazıçılar, (İslam düşüncəsi, ilahi şüur, Allahın fikiri) kimi küfr sözləri söyləməkdən çəkinməzlər, çünki bunlar, əqaid və fiqh bilməzlər. Küfrə düşmələri çox asan olar. Belə kitabları oxuyan da, hansı sözlərlə küfrə düşəcəyini bilməz. Onun üçün fiqh və əqaid məlumatını də öyrənmək şərtdir.

Allaha inanan, etiqadını Əhli-sünnəyə görə düzəltdikdən sonra, fiqhi yaxşı bilməlidir. Bilməzsə ibadətlərini səhv edər, ibadətləri puç getməklə qalmaz, bidət işlər. Səhvləri və bidətləri onu küfrə qədər sürüyə bilər.

Doğru Müsəlman olmaq üçün təsəvvüf elmini, əxlaq məlumatlarını öyrənmək də şərtdir. Fiqh elmindən xəbərsiz, əxlaq elmini bilməyən kimsə, etiqadı da Əhli-sünnəyə uyğun deyilsə, səhərdən axşama qədər, Allah vardır, birdir deyə bağırsa, 99 dəlillə Allahın varlığını isbat etsədə, heç qiyməti olmaz.

İbni Şakka adlı bir alim, Allahın varlığını ağılla isbata qalxardı. Ağla çox əhəmiyyət verərdi. Allahın varlığını, birliyini 99 dəlil ilə isbat edərdi. Zamanla ağlının götürmədiyi mövzular da çıxdı, şübhələri artıb, bocalamaya başladı. Nizamiyye Mədrəsəsində vəz edən Yusuf-i Həmədani həzrətlərinə bir şey soruşdu. O da (Otur, sənin sözündən küfr qoxusu gəlir) buyurdu. İstanbula elçi olaraq gedincə, xristian oldu. Xristian olduqdan sonra da, 100 dəlil ilə Allahın 3 olduğunu isbata cəhd etdi. (F. Hadisiyye)

Hal-hazırda Allahın varlığını müxtəlif dəlillərlə isbata qalxanlar, İbni Sakka'dan fərqsizdir. Xristianlığı haqq din bilirlər. Keşişləri təqva sahibi görürlər. Müsəlman olmayan təqva sahibi olarmı? Əhli-i kitabın hamısı kafirdir. Bir ayəti-kərimə tərcüməsi belədir:
(Əhl-i kitab [Yəhudi və Xristian] və ya müşrik olan bütün kafirlər, Cəhənnəmdə əbədi qalarlar.) [Beyyinə 6]