Sual: kəlimə-i şəhadət gətirən hər kəsə müsəlman demək olarmı? Başqa inanacağı şeylər yoxdurmu?
CAVAB
Müsəlman deyilməsi üçün, kəlmeyi-şəhadət gətirmək yetməz. Amentüdə bildirilən altı şərtə də inanmaq lazımdır. Amentü'nün birinci şərti olan Allahu təalaya iman etdim demək də yetməz. Allaha necə inanır? Hər şeyi yaradan, amma başqa heç bir şeyə qarışmayan ilaha mı? Yoxsa nöqsan sifətləri olan ilaha mı? Bunun üçün, sifət-ı zatiyə və sifət-ı sübütiyə deyilən, Allahu təalanın sifətlərini bilməsi lazımdır. Allahu təalaya, belə sifətlərini bilərək inandığı kimi, mələklərə də, peyğəmbərlərə də sifətləri ilə inanması lazımdır. Məsələn, mələklərin qız olmadıqları kimi, kişi də olmadıqlarını bilməsi lazımdır. Peyğəmbərlərin də sifətlərini də bilməsi lazımdır. Məsələn, onların yalançı olmadıqlarını bilməsi lazımdır. Digər şərtlərə da, bildirildiyi kimi inanması lazımdır. Bunlardan birində nöqsan olarsa, o iman etibarlı olmaz.

Yuxarıda bildirilən bütün şərtlərə inandıqdan sonra, İslam əxlaqı kitabında bildirilən bu şərtləri də yerinə yetirməsi lazımdır. Kəlimə-i şəhadət gətirmənin dörd şərti vardır:
1 - Dillə söyləyərkən, qəlb hazır olmaq: Ürək hazır olmadan yəni nə danışdığının fərqində olmadan, təsadüfi kəlimə-i şəhadət gətirmək etibarlı olmaz.

2 - Mənasını bilmək: Ürək hazır, lakin nə söylədiyini bilmir. Bu da etibarlı olmaz. Özündən başqa ilah olmayan Allah Təalaya və onun Elçisi Məhəmməd əleyhissalama inandığını bilməsi şərtdir.

3 - Təmiz qəlblə söyləmək: Ürək hazır, nə söylədiyini də bilir, lakin ixlasla söyləmir. Söylə dedikləri üçün, zarafat üçün və ya bir mənfəət üçün, yəni inanmadığı halda söyləyir. Bu da etibarlı olmaz. Həqiqətən inandığı üçün, Allah rizası üçün söyləməsi lazımdır.

4 - Ədəblə söyləmək: Bunların hamısı tamam, amma hörmətsizcə, heç əhəmiyyət vermədən, Müsəlman olmaq da nə imiş dərcəsinə, ədəbsizcəsinə, lağ edərcəsinə söyləmək də etibarlı olmaz.

Şəhadət gətirməyin yüz otuz qədər faydası var, lakin dörd şeydən biri olsa, faydası yoxdur. O dörd şey: Şirk, şəkk, təşbeh, ta'til'dir. Bunları açıqlayaq:

Şirk: Allahu təalaya bir şeyi şərik qoşmaq deməkdir. Şirkə bir neçə nümunə verək: bütə sitayiş etmək, inəyə sitayiş etmək, İsa heykəli deyilən bütə sitayiş etmək şirkdir. Kafirlərin bayramlarında, onların ibadət olaraq etdiklərini, ibadət niyyəti ilə etmək şirkdir. Xəstəlikdən xilas olmaq üçün papazdan imdad gözləmək şirkdir. Allahdan başqa yaradıcı olduğuna inanmaq şirkdir.

Şəkk: Şübhə deməkdir. Bir şeyin varlığı ilə yoxluğu arasında tərəddüd etmək deməkdir. Dayanmadan etmək, dayanmaq deməkdir. Bir kimsə Allahu təalanın varlığı ilə yoxluğu arasında dayanarsa, cavab verməzsə, şübhəyə düşərsə, şəkk etmiş olar. Şəkk edincə kəlmeyi-şəhadət fayda verməz.

Təşbeh: Allahu təalanı, yaratdığı bir məxluqa bənzətmək deməkdir. Bu təsbeh edən firqəyə Müşəbbihə və ya Mücəssimə deyilir. Bu təriqət mənsubları kafirdir. Bu təriqəti ilk çıxaran Yəhudi İbni Səbadır. Allahu təalanı bir cisim olaraq qəbul edən və Ona insanlardakı kimi üzvlər isnad edən, Quran-ı Kərimdəki təşbehli ayələrə səhv məna verib, Allahın əl, üz kimi orqanlarının olduğunu iddia edən pozğun firqədir. Müşəbbihə deyilən təriqətlər, Allahı gedən, oturan, maddə, cisim kimi görür. Bir ayəti-kərimə tərcüməsi belədir:
(Onun bənzəri heç bir şey yoxdur, O heç bir şeyə bənzəməz.) [Şura 11]

Təşbeh sahibləri, yəni Müşəbbihə deyilən pozgun təriqət mənsubları, kafir olduqları üçün, onların kəlimə-i şəhadət söyləmələrinin heç qiyməti yoxdur.

Tətil: (Allah aləmə qarışmaz, hər şey, vaxtı gəlincə öz-özünə olar) deyən bir fəlsəfi fikrin inancıdır. Bu fəlsəfəçilərə görə, haşa Allahu təala, robot kimi olub, heç bir şeyə qarışmaz, əmrləri, qadağanları yoxdur. Bu, heç bir tanrı yoxdur deməyin başqa formasıdır. Halbuki Allahu təala, kainatı və insanları başıboş buraxmamışdır. Bir ayəti-kərimə tərcüməsi də belədir:
(Sizi boş yerə yaratdığımızı mı zənn edirsiniz?) [Muminun 115]

İmanı bilməyən uşaq
Sual: Dinimizdən xəbərsiz böyüyən bir uşaq, ağıllı, yetkin olanda, yalnız (La ilahə illəllah Muhammədun Rəsulullah) desə, müsəlman sayılmaz mı?
CAVAB
Xeyr, imanın şərtlərini, dinin əsaslarını bilməzsə müsəlman sayılmaz. İbni Abidin həzrətləri buyurur ki: Qız kiçikkən, ana atasına tabe olaraq müsəlmandır. Yetkinliyə çatınca, ana atasının dininə tabe olması davam etməz. İslamiyyəti bilməyərək yetkinliyə çatınca, mürtəd olar. İman ediləcək şeyləri eşidib də inanmamış kimsə, kəlimə-i tövhid söyləsə, yəni (La ilahə illəllah Muhammədun Rəsulullah) desə, müsəlman olmaz. Amentüdə olan altı şeyə inanan və (Allahu təalanın əmrlərini və qadağanlarını qəbul etdim) deyən kimsə, Müsəlman olar. (Rədd-ül muxtar)

Demək ki, hər müsəlman, uşaqlarına Amentü'nu əzbərlətməli, mənasını yaxşıca öyrətməli. Uşaq bu altı şeyi və İslamiyyətin əmrlərindən və qadağalarından birini öyrənməz və inandığını söyləməzsə, yetkin olduğu zaman müsəlman olmaz, mürtəd hökmündə olar. Ağıllı və yetkin olanda, bir qızla bir oğlana, nikah edilsə, lakin imanın sifətlərini bilməsələr, müsəlman olmadıqları üçün, onlara iman ediləcək şeyləri öyrədib, yenidən nikahlarını qıymaq lazımdır. (İslam əxlaqı)